Η Τσιάι 'Σι Λουλουντί... Τραγούδια και σκοποί των Ελλήνων Ρομά από τους Σοφάδες Καρδίτσας (1992).

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η Τσιάι 'Σι Λουλουντί... Τραγούδια και σκοποί των Ελλήνων Ρομά από τους Σοφάδες Καρδίτσας (1992).

Ερμηνεύουν: Γιάννης Ισούφης, Μητσάρας Λάζος, Θανάσης Λαβίδας               

Επιμέλεια: Βαγγέλης Μπαντελάς-Κωστής Δρυγιανάκης

Εκδοτική Δημητριάδος, Βόλος 2015

Το βιβλίο « Η Τσιάι 'Σι Λουλουντί... Τραγούδια και σκοποί των Ελλήνων Ρομά από τους Σοφάδες Καρδίτσας (1992)»  -το οποίο συνοδεύεται και από CD με επιτόπιες ηχογραφήσεις- αποτελείται από μαρτυρίες του χρονικού μιας έρευνας, η οποία πραγματοποιήθηκε από τους Βαγγέλη Μπαντελά (μουσικός, κοινωνικός ανθρωπολόγος) και τον Κωστή Δρυγιανάκη στον τσιγγάνικο μαχαλά των Σοφάδων το 1992. Ο Μητσάρας Λάζος (1935-1995) στο τραγούδι και στο κλαρίνο ο Γιάννης Ισούφης (1917-1995) και ο Θανάσης Λαβίδας ( γ. 1952) είναι οι οδηγοί στο ταξίδι μέσα στον κόσμο και τον πολιτισμό των ρομά στους Σοφάδες. Όπως αναφέρει ο Κ. Δρυγιανάκης στις «Σημειώσεις Ημερολογίου»:

«Γνωριστήκαμε με τον Βαγγέλη τις τελευταίες μέρες του 1991 και σχεδόν αμέσως μου πρότεινε να πάμε στους Σοφάδες της Καρδίτσας, τον τόπο καταγωγής του, να ηχογραφήσουμε μια ομάδα συντοπιτών του που τραγουδούσαν παλαιά τραγούδια ομοφωνικά, χωρίς όργανα. Έτσι κι έγινε λοιπόν, τον Φλεβάρη του 1992· μετά την προγραμματισμένη ηχογράφηση διανυκτερεύσαμε στο σπίτι της οικογένειας Μπαζιάνα και το αμέσως επόμενο πρωί, και μάλλον απρόβλεπτα, συναντηθήκαμε με τον Θανάση Λαβίδα και την παρέα του. Έτοιμα ήταν τα μηχανήματα, δεν ήθελε και πολύ· πραγματοποιήσαμε έτσι την πρώτη εγγραφή του. 23 χρόνια μετά ο δίσκος που έχετε στα χέρια σας περιλαμβάνει δύο από τα τραγούδια αυτής της ηχογράφησης· το ‘Μεραούλι’ και το ‘Λουλουντί’.

Οι ερμηνείες του Θανάση μας κέρδισαν από την πρώτη στιγμή. Ξαναπήγαμε μετά από λίγες μέρες, γνωριστήκαμε περισσότερο, ο Θανάσης ήρθε μια μέρα στη Λάρισα και συναντηθήκαμε στο στούντιο Γκραφίτι(…). Γράψαμε κι εκεί, κι έτσι προέκυψε το θαυμάσιο ‘Τούνγκε τούνγκε’ που παραδίδεται εδώ. Ο Βαγγέλης προχώρησε με τις επαφές και την οργάνωση του υλικού και έτσι την Μεγάλη Παρασκευή του 1992 οργανώθηκε η δεύτερη ηχογράφηση στους Σοφάδες, απ’ όπου προέρχεται όλο το υπόλοιπο υλικό του δίσκου».

Ένα μικρό βιβλίο - 80σέλιδο-, πολύ όμως μεγάλης αξίας, μεστό σε περιεχόμενο, άρτιο μεθοδολογικά και επιστημονικά τεκμηριωμένο,  παρουσιάζει ένα γλωσσικό ιδίωμα, αυτό των ρομά των Σοφάδων, ντυμένο με ντόπιες μουσικές. Ο ίδιος ο τίτλος «Η  Τσιάι 'Σι Λουλουντί» (Το κορίτσι είναι λουλούδι) προέρχεται από χορευτικό τραγούδι του γάμου. Μέσα από τα κείμενα των δυο ερευνητών, που έχουν σαν αφορμή την καταγραφή, παρουσίαση και διάσωση μιας μουσικής και γλωσσικής διαλέκτου ο αναγνώστης μυείται άμεσα -και δίχως ακαδημαϊσμούς ή περιττά και πομπώδη λόγια χάριν εντυπωσιασμού- σε ένα ιδιαίτερο κόσμο στιχουργικών συνθέσεων και ηχοχρωμάτων∙ σε λαϊκά τραγούδια, τσιφτετέλια και καρσιλαμάδες, τα οποία αναφέρονται σε διάφορες στιγμές από την ζωή των Ρομά των Σοφάδων και συνδέονται άμεσα με καθημερινά βιώματα, τις δυσκολίες για την καθημερινή επιβίωση και πανανθρώπινα συναισθήματα. 

Πέρα, όμως, από τα κείμενα, τους στίχους και τους ήχους το βιβλίο συνοδεύεται από μια σειρά φωτογραφιών που αποτυπώνουν εύγλωττα και με αυστηρή ειλικρίνεια την πραγματικότητα. Μετά την ανάγνωση των μαρτυριών, των στίχων και το άκουσμα των συγκεκριμένων τραγουδιών μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό πως η παράδοση προσφέρει απλόχερα πρότυπα, τα οποία μέσα από την προσωπική ματιά και την προσέγγιση του καθενός δημιουργού και τη σύνδεση με τη σημερινή πραγματικότητα γίνονται πια λαϊκός πολιτισμός. Όλα αυτά με απλά λόγια και λιτά σχήματα αναφέρονται στο τραγούδι «Τούγκε Τούγκε»;

Η ρομνή τζάλας κο παμπούκι

η νταγιορί τζάλας κο παμπούκι

ντα ο χουρδό ροβέλας κερέ….

Τούνγκε Τούνγκε Τούνγκε

ο χουρδό ροβέλας κο μπεσίκι

η νταγιορί τζάλας κο παμπούκι

Τούνγκε Τούνγκε Τούνγκε

(Τσιγγάνα πά'ενε στο βαμπάκι

μανούλα πά'ενε στο βαμπάκι

και το μωρό έκλαιγε στο σπίτι

Για σένα, για σένα, για σένα [τα λέω]....

Το μωρό έκλαιγε στην κούνια

μανούλα πά'ενε στο βαμπάκι

Για σένα, για σένα, για σένα [τα λέω]....)

Η Κατερίνα Λαβίδα με την κόρη της Γιάννα. Οκτώβρης 2014. 

[Δημοσιεύτηκε στην 
ΑΡΝΗ, Εφημερίδα του Μορφωτικού Συλλόγου Μοσχολουρίου, 
Τεύχος 58, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ- ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2015]